بررسی اندیشه‌های حکمی ـ عرفانی منعکس شده با سمبولیسم الفبایی در دیوان عارفان ایرانی

سمبولیسم، مهم‌ترین شیوة بیان رمز و رازهای عرفانی است و گسترة زبان عرفان را از چنبرة پدیدارهای هستی تا فراسوی جهان ناپیدا و بیان‌ناپذیر افزایش می‌دهد. از میان رویکردهای سمبلیستی عارفان ایرانی، سمبولیسم الفبایی شگردی هنری برای تبیین اندیشه‌های عرفانی بوده است و سروده‌های آنان را آکنده است. پژوهش حاضر به روش تاریخی و با رویکرد تحلیل محتوا، شاخص‌ترین آثار حکمی ـ عرفانی و برجسته‌ترین دیوان‌های عارفان فارسی‌گوی را بررسی کرده است. در این مقاله، با بهره‌گیری از اندیشه‌های حکما و عرفای ایرانی، مضامین نگرش‌های الفبایی دیوان عارفان ایرانی شرح، و چگونگی متجلّی شدن این اندیشه‌های بلند حکمی و عرفانی با استفاده از سمبولیسم الفبایی در دیوان شاعران تبیین و تحلیل شده است. آنگاه گونه‌های سمبولیسم الفبایی نیز طبقه‌بندی گردیده است. در پایان، نگارنده نتیجه می‌گیرد که بنیان اندیشگانی حکمت و عرفان ایرانی و اسلامی در بسیاری از موارد، آبشخور یکسانی دارد و نمی‌توان مرز مشخّصی را میان این دو حوزة اندیشگانی ترسیم کرد، چنان‌که در گزارش سمبولیسم الفبایی دیوان عارفان، آمیغی بودن این دو را می‌توان مشاهده نمود.